श्रीरामचन्द्राष्टक – Shri-Ramachandrashtak

1

जो मनुष्य प्रातःकाल श्रद्धा-भक्ति सहित कवि अमरदासकृत इस सुन्दर श्रीरामचन्द्राष्टक का पाठ करता है, उनके सारे भय दूर हो जाता तथा उनका कल्याण होता है।

|| श्रीरामचन्द्राष्टकम् ||

ॐ चिदाकारो धाता परमसुखदः पावनतनु

र्मुनीन्द्रैर्योगीन्द्रैर्यतिपतिसुरेन्द्रैर्हनुमता ।

सदा सेव्यः पूर्णो जनकतनयाङ्गः सुरगुरू

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ १॥

जो ज्ञानस्वरूप हैं, जगत्का धारण-पोषण करनेवाले हैं, परमसुख के दाता हैं, जिनका शरीर सबको पवित्र करनेवाला है, मुनीन्द्र, योगीन्द्र, यतीश्वर, देवेश्वर और हनुमान् जिनकी सदा सेवा करते हैं, जो पूर्ण है, सीताजी जिनकी अर्द्धाङ्गिनी हैं; जो देवताओं के भी गुरु है; वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्रजी मेरे चित्त में सदा रमण करें ॥१॥

मुकुन्दो गोविन्दो जनकतनयालालितपदः

पदं प्राप्ता यस्याधमकुलभवा चापि शबरी ।

गिरातीतोऽगम्यो विमलधिषणैर्वेदवचसा

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ २॥

जो मुकुन्द, गोविन्द नाम से कहे जाते हैं, सीताजी ने जिनके चरणों का लालन किया है, [जिनका भजन करने से] नीच कुल में उत्पन्न शबरी भी जिनके परमधाम को प्राप्त हो गयी, जो विमल बुद्धिवालों की भी वाणी के परे हैं और वेदों के वचन से भी अगम्य हैं; वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्रजी मेरे चित्त में सदा रमण करें ॥ २ ॥

धराधीशोऽधीशः सुरनरवराणां रघुपतिः

किरीटी केयूरी कनककपिशः शोभितवपुः ।

समासीनः पीठे रविशतनिभे शान्तमनसो

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ ३॥

जो पृथ्वी के अधीश्वर हैं, श्रेष्ठ देवताओं और मनुष्यों के भी स्वामी हैं, रघुकुल के नाथ हैं, जिन्होंने सिर पर मुकुट और बाहुओं में केयूर धारण किये हैं, जो सोने के समान पीतवर्ण (वस्त्र पहने हुए) हैं, जिनका शरीर शोभित हो रहा है और जो सैकड़ों सूर्य के समान देदीप्यमान सिंहासन पर बैठे हुए हैं; वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्रजी शान्त हृदयवाले मेरे चित्त में सदा रमण करें ।। ३ ।।

वरेण्यः शारण्यः कपिपतिसखश्चान्तविधुरो

ललाटे काश्मीरो रुचिरगतिभङ्गः शशिमुखः ।

नराकारो रामो यतिपतिनुतः संसृतिहरो

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ ४॥

जो श्रेष्ठ हैं, शरण देनेवाले हैं, सुग्रीव के मित्र हैं, अन्त से रहित हैं, जिनके ललाट में केशर का तिलक है, जिनकी चाल अतिसुन्दर है, मुखारविन्द चन्द्रमा के समान आनन्ददायी है, जो मनुष्यरूप में प्रतीत होने पर भी राम (योगियों के ध्येय परब्रह्म) हैं,* यतीश्वरगण जिनकी स्तुति करते हैं, जो जन्म-मृत्युरूप संसार के हरनेवाले हैं; वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्र मेरे चित्तमें सदा रमण करें॥४॥

* रमन्ते योगिनोऽस्मिन्निति रामः (इनमें योगीजन रमण करते हैं, इसलिये इनकी संज्ञा ‘राम’ है) इस व्युत्पत्ति के अनुसार यहाँ ‘राम’का अर्थ परब्रह्म है।

विरूपाक्षः काश्यामुपदिशति यन्नाम शिवदं

सहस्रं यन्नाम्नां पठति गिरिजा प्रत्युषसि वै ।

स्वलोके गायन्तीश्वरविधिमुखा यस्य चरितं

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ ५॥

काशी में भगवान् शंकर जिनके कल्याणप्रद नाम का [मुमूर्षु प्राणियों को] उपदेश करते हैं, श्रीपार्वतीजी प्रतिदिन प्रभात-काल में जिनके सहस्र-नाम का पाठ करती हैं, शिव, ब्रह्मा आदि (देवगण) अपने-अपने लोकों में जिनके दिव्य चरित्र का गान करते हैं, वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्र मेरे चित्त में सदा रमण करें ॥ ५॥

परो धीरोऽधीरोऽसुरकुलभवश्चासुरहरः

परात्मा सर्वज्ञो नरसुरगणैर्गीतसुयशाः ।

अहल्याशापघ्नः शरकरऋजुःकौशिकसखो

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ ६॥

जो अत्यन्त धीर होकर भी अधीर (अविद्या को दूर करनेवाले) हैं, असुर (सूर्य) के कुल में उत्पन्न होकर भी असुर (राक्षसकुल)का संहार करनेवाले हैं, परमात्मा हैं, सर्वज्ञ हैं, मनुष्य तथा देवतागण जिनके सुयश का गान करते हैं, जिन्होंने अहल्या के शाप का नाश किया, जिनके हाथ में बाण शोभित है, जो सरल स्वभाववाले और विश्वामित्र के मित्र हैं, वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्र मेरे चित्त में सदा रमण करें ।। ६ ।।

हृषीकेशः शौरिर्धरणिधरशायी मधुरिपुर्-

उपेन्द्रो वैकुण्ठो गजरिपुहरस्तुष्टमनसा ।

बलिध्वंसी वीरो दशरथसुतो नीतिनिपुणो

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ ७॥

जो हृषीकेश, शौरि, शेषशायी, मधुसुदन, उपेन्द्र, वैकुण्ठ आदि नाम से कहे जाते हैं, जिन्होंने प्रसन्न होकर गजराज के शत्रु (ग्राह) का नाश किया, जो बलि को पदच्युत करनेवाले हैं, वीर हैं, वे नीतिनिपुण, लक्ष्मीपति, दशरथनन्दन, भगवान् श्रीरामचन्द्र मेरे चित्त में सदा रमण करें॥७॥

कविः सौमित्रीड्यः कपटमृगघाती वनचरो

रणश्लाघी दान्तो धरणिभरहर्ता सुरनुतः ।

अमानी मानज्ञो निखिलजनपूज्यो हृदिशयो

रमानाथो रामो रमतु मम चित्ते तु सततम् ॥ ८॥

जो कवि (त्रिकालदर्शी) हैं, लक्ष्मणजी के पूज्य हैं, जिन्होंने वन में भ्रमण करते हुए मायामृग (मारीच) का वध किया है, जो युद्धप्रिय हैं, दान्त (मन और इन्द्रियों का दमन करनेवाले) हैं, पृथ्वी के भार को हरनेवाले तथा देवताओं से स्तुत हैं, जो स्वयं मानरहित होकर दूसरों के सम्मान के ज्ञाता (कृतज्ञ) हैं, सब लोगों के पूज्य हैं, सबके हृदय में निवास करनेवाले हैं, वे लक्ष्मीपति भगवान् श्रीरामचन्द्र मेरे चित्त में सदा रमण करें ॥ ८ ॥

इदं रामस्तोत्रं वरममरदासेन रचितम्

उषःकाले भक्त्या यदि पठति यो भावसहितम् ।

मनुष्यः स क्षिप्रं जनिमृतिभयं तापजनकं

परित्यज्य श्रीष्ठं रघुपतिपदं याति शिवदम् ॥ ९॥

जो मनुष्य प्रातःकाल भक्ति और श्रद्धा के साथ अमरदास कवि के बनाये हुए इस सुन्दर रामस्तोत्र का पाठ करेगा, वह बहुत शीघ्र ही तापजनक जन्म-मृत्यु के भय का परित्याग कर श्रेष्ठ तथा कल्याणप्रद रघुनाथ के पद को प्राप्त करेगा ॥९॥

इति श्रीमद्रामदासपूज्यपादशिष्यश्रीमद्धं सदासशिष्येणामरदासाख्यकविना विरचितं श्रीरामचन्द्राष्टकं समाप्तम् ॥

1 thought on “श्रीरामचन्द्राष्टक – Shri-Ramachandrashtak

  1. I am a website designer. Recently, I am designing a website template about gate.io. The boss’s requirements are very strange, which makes me very difficult. I have consulted many websites, and later I discovered your blog, which is the style I hope to need. thank you very much. Would you allow me to use your blog style as a reference? thank you!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *